Chủ đề của Ngày Thế giới phòng chống bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) năm 2024 sẽ là “Lá phổi cho cuộc đời” và diễn ra vào ngày 15 tháng 11. Chủ đề năm nay nhằm mục đích nhấn mạnh tầm quan trọng của lá phổi đối với cuộc sống. Bạn chỉ được sinh ra với hai lá phổi. Từ khi phát triển đến khi trưởng thành, giữ cho phổi khỏe mạnh là một phần không thể thiếu của sức khỏe và hạnh phúc. Chiến dịch này sẽ tập trung vào các yếu tố nguy cơ gây ra COPD và những gì chúng ta có thể làm để tăng cường sức khỏe phổi suốt đời cũng như bảo vệ các nhóm dân số dễ bị tổn thương.

          Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT) tên tiếng anh là Chronic obstructive pulmonary disease viết tắt là COPD là bệnh hô hấp phổ biến có thể phòng và điều trị được. Đây là bệnh lý không đồng nhất, đặc trưng bởi các triệu chứng hô hấp (ho, khạc đờm, khó thở) và những đợt cấp do những bất thường của đường thở (viêm phế quản) và/hoặc phế nang (khí phế thũng) gây tắc nghẽn đường thở dai dẳng, tiến triển. Nguyên nhân thường do phơi nhiễm với các hạt hoặc khí độc hạivà bị ảnh hưởng bởi yếu tố chủ thể bao gồm phổi kém phát triển khi còn nhỏ, thiếu hụt alpha 1 antitrypsin bẩm sinh. Khói thuốc lá, thuốc lào là yếu tố nguy cơ chính, ô nhiễm không khí và khói chất đốt cũng là yếu tố nguy cơ quan trọng gây BPTNMT. Các bệnh đồng mắc và đợt kịch phát làm nặng thêm tình trạng bệnh và tăng tử vong.

          Ở Việt Nam, tỷ lệ COPD ở tuổi trên 40 là 4,2%; trong đó tỷ lệ ở nam giới là 7,1%, nữ giới là 1,9%; Khu vực Nông thôn 4,7%, Thành thị 3,3%, miền Núi 3,6 %; miền Bắc: 5,7%, miền Trung: 4,6%, miền Nam: 1,9%.

          Đến nay, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính đã và đang là gánh nặng lớn đối với nền kinh tế xã hội và sức khỏe của các quốc gia trên toàn thế giới nhất là với các nước nhiệt đới thuộc nhóm các nước thu nhập thấp và trung bình như nước ta.

          Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ gây mắc Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

          - Hút thuốc lá: là nguy cơ chính, có tới 80-90% người BPTNMT có hút thuốc, bao  gồm cả thuốc lá, thuốc lào, và xì gà.

          - Ô nhiễm môi trường nơi ở: từ chất đốt sinh ra do đun nấu, và sưởi ấm trong nhà không thông thoáng; đây là yếu tố nguy cơ thường gặp ở phụ nữ ở các nước đang phát triển.

          - Không khí ô nhiễm bên ngoài:khí thải xe hơi, bụi từ nhà máy công nghiệp cũng góp phần gây BPTNMT.

          - Yếu tố di truyền:đột biến gen SERPINA1, gây thiếu hụt alpha-1 antitrypsin, bệnh thường khởi phát sớm trước 40 tuổi, đặc biệt khi có hút thuốc lá.

          - Tình trạng kinh tế xã hội: có liên quan đến nguy cơ mắc BPTNMT có thể do tình trạng ô nhiễm không khí nơi ở và môi trường bên ngoài, thiếu dinh dưỡng, nhiễm trùng.

          - Hen phế quản có thể là một yếu tố nguy cơ gây giới hạn luồng khí thở và tiến triển dần thành BPTNMT.

          - Lao phổi đã được chứng minh là yếu tố nguy cơ gây BPTNMT

          - Tất cả các yếu tố ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của phổi trong báo thai hoặc thời kỳ thơ ấu đều là nguy cơ tiềm ẩn dẫn đến BPTNMT, ví dụ: cân nặng khi sinh, nhiễm trùng phổi tử nhỏ ảnh hưởng đến sự phát triển phổi sau này, tuổi già trên 40 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn lứa tuổi trẻ.

          Nếu không phát hiện điều trị sớm và không tuân thủ điều trị bệnh diến biến nặng dần và kèm theo các biến chứng với nhiều mức độ từ nhẹ đến nặng và nguy kịch tính mạng với các biến chứng như sau: Đợt cấp COPD ngày càng nhiều và nặng hơn; Nhiễm trùng phổi; Hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS); Giãn phế nang; Tràn khí màng phổi; Suy tim; Rung tâm nhĩ; Trầm cảm, lo âu; Rối loạn giấc ngủ; Ung thư phổi; Tăng áp động mạch phổi; Xẹp phổi,...

          Các biện pháp phòng bệnh và giảm đợt cấp Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính khi đã mắc bệnh?

          - Cai thuốc lá, thuốc lào: 90% BN mắc COPD có hút thuốc lá (chủ động hoặc thụ động). Việc ngưng hút thuốc lá thuốc lào giúp tình trạng bệnh ổn định hơn.

          - Tiêm phòng vacxin cúm hàng năm vào đầu mùa thu và vacxin phế cầu 1 lần trong đời. Nhất là bệnh nhân trên 65 tuổi và có rối loạn thông khí nặng trở lên.

          - Tránh tiếp xúc khói bụi, ô nhiễm môi trường từ khói bụi nghề nghiệp than, đá, xi măng, sợi bong vải, khí chất đốt sinh học, hóa học độc hại, lông chó mèo, bụi phấn hoa…

          - Tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của Y bác sĩ: giúp giảm triệu chứng khó thở, giảm tỷ lệ xảy ra đợt cấp, người bệnh cần phải thường xuyên mỗi tháng một lần đến cơ sở y tế chuyên khoa bệnh phổi để tái khám, đánh giá tình trạng bệnh và điều trỉnh phác đồ điều trị, chế độ tập luyện phục hồi chức năng (PHCN), vật lý trị liệu (VLTL)…

          - Tập VLTL, tập PHCN và thường xuyên tập thể dục phù hợp với sức khỏe nhằm cải thiện chức năng hô hấp (CNHH) và tăng cường sức khỏe.

          Bệnh nhân bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính cần làm gì để đạt hiệu quả điều trị

          - Để việc điều trị BPTNMT mang lại hiệu quả cao, việc đầu tiên là người bệnh phải thay đổi thói quen sống. Ngoài việc điều trị dự phòng đều đặn hàng ngày bằng các thuốc xịt, hít và theo hướng dẫn của bác sỹ. Người mắc bệnh COPD cần tuân thủ chế độ điều trị không dùng thuốc để kiểm soát bệnh.

          - Đầu tiên, người bệnh cần ngừng ngay việc tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ như: khói thuốc lá, thuốc lào, bụi khói, khí độc hại (bếp than, củi hay khí độc). Cần cai thuốc lá, thuốc lào ngay nếu đang sử dụng.

          - Bên cạnh đó, bệnh nhân nên tập VLTL, tập PHCN và thường xuyên tập thể dục phù hợp với sức khỏe nhằm cải thiện CNHH và tăng cường sức khỏe.

          - Đảm bảo chế độ dinh dưỡng phù hợp.

          - Giữ vệ sinh cá nhân cũng như vệ sinh môi trường xung quanh sạch sẽ, thoáng khí.

          - Giữ ấm cổ và ngực về mùa lạnh.

          - Phát hiện sớm và điều trị kịp thời các nhiễm trùng của tai mũi họng và răng hàm mặt, nhiễm trùng đường hô hấp như: cúm, viêm phổi. Đây cũng là một trong các yếu tố nguy cơ gây đợt cấp.

          - Việc chủ động tiêm các loại vắcxin phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp là việc làm quan trọng giúp bảo vệ phổi, phòng nhiễm trùng đường hô hấp  hiệu quả sẽ phòng và giảm diễn biến nặng PBTNMT.

          BẢO VỆ LÁ PHỔI CŨNG CHÍNH LÀ BẢO VỆ CUỘC ĐỜI CỦA BẠN!